Askotan urrun, nazioartean, jokatzen da partida. Baina gure pagadietan, ixilik, ontzen da beste askotan geroa. Esan dezagun globala eta bertakoa batzen diren lekua dela sorkuntza, eta eskubideen kudeaketa ere doitu egin behar dela, gero eta arinago eta deslokalizatuago egiten diren erabilpenak miratzeko. Europar Batasunak sormen-ekoizpen modu berriei eman gura dien norabideaz ariko gara erreseina honetan. Marko horren baitan artista eta eskubideen jabeek azken hitza izatea, horrek behar luke izan ipar egile eskubideen agentzientzat.
Teknologia digitalek errotik aldatu dute sormen-edukiak ekoizteko, banatzeko eta haietara iristeko modua.
Egile-eskubideek bermatzen dute egileek, konpositoreek, artistek, zinemagileek eta beste sortzaile batzuek beren lanen aitorpena, ordainketa eta babesa jasotzea. Sormena saritzen du eta sormen-sektorean inbertitzea sustatzen du. EBko ekonomiako 33 sektore dira egile-eskubideetan intentsiboak, eta zuzeneko 7 milioi lanpostutik gora sortu dira euren inguruan, hots, EBko enpleguaren %3.
Zer dira egile-eskubideak eta haiei lotutako eskubideak?
Egileei (egile-eskubideak edo egile-eskubideak) eta artista interpretatzaile edo exekutatzaileei, ekoizleei eta irrati-difusoreei (lotutako eskubideak) emandako eskubideak dira. Horien artean daude:
- Eskubideen titularrei beren obra eta bestelako material babestuen erabilera kontrolatzeko eta erabiltzeagatik ordainsaria jasotzeko aukera ematen dieten eskubide ekonomikoak. Eskuarki, eskubide esklusiboen forma hartzen dute, bereziki kopiak fabrikatzea eta banatzea baimendu edo debekatzeko, edota komunikazio publikorako. Eskubide ekonomikoak eta haien babes-baldintzak Europar Batasunaren baitan harmonizatzen dira.
- Eskubide moralek barne hartzen dute obraren egiletza erreklamatzeko eskubidea eta obrarekin lotutako edozein ekintza ez-zilegi aurkaratzeko eskubidea. EB mailan ez daude halakoak harmonizatuta.
Lizentziak ematea da egile-eskubideak eta lotutako eskubideak baliatzeko mekanismo nagusia. Dagokion eskubidearen, erabilera-motaren eta sektorearen arabera, lizentziak zuzenean ematen ditu kudeaketa kolektiboko eskubideen erakundeak ala titularrak berak. EBk kudeaketa kolektiboko erakundeen funtzionamendua hobetzeko legedia onartu zuen, besteak beste, lurralde anitzeko lizentziak ematea erraztuz.
EB-ren zeregina
EBren ekintzek eskubideen titularren babes harmonizatuagoa ekarri dute, transakzio-kostuak murriztu dira eta edukien erabiltzaileak gehiago hautatu dira, bereziki honako hauen bidez:
- Egile-eskubideen eta antzeko eskubideen esparru arautzaile europarra;
- Alde interesdunekin egile-eskubideei eta lotutako gaiei buruzko elkarrizketa inklusiboak eta dinamikoak sustatzea, alderdi interesdun guztien iritziak, esperientzia zehatzak eta ekarpenak jasoz;
- Egile-eskubideei eta lotutako gaiei buruzko nazioarteko negoziazioetan eta eztabaidetan parte hartuz.